Polarisatie in en rondom het onderwijs
Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat een ruime meerderheid van de Nederlanders zich zorgen maakt over polarisatie. Dit heeft zijn weerslag op het onderwijs. Een gezonde democratische samenleving kenmerkt zich door een veelheid aan opvattingen, inzichten en waarden. Er zijn altijd diverse polen in een debat. Bij polarisatie verscherpen de tegenstellingen zozeer dat partijen tegenover elkaar komen te staan en niet langer met elkaar in gesprek (willen) zijn.
Polarisatie in het onderwijs speelt op een aantal niveaus. In de klas, het praktijklokaal en de collegezaal is er polarisatie rondom gevoelige persoonlijke, politieke en maatschappelijke thema’s. In maatschappelijke en wetenschappelijke discussies is er polarisatie rondom de vraag wat goed onderwijs zou moeten zijn. Ook in onderwijsbeleid kunnen er polariserende tendensen zijn. Bijvoorbeeld wanneer de overheid voorschrijft hoe het onderwijs in de school wordt ingericht, waardoor pluriformiteit en de professionele ruimte van onderwijsprofessionals en -besturen in het gedrang komen.
Het onderwijs kan last hebben van deze vormen van polarisatie. De school en de universiteit moeten juist de plek zijn waar op enige afstand van de maatschappelijke dynamiek en hectiek controversiële thema’s aan de orde kunnen komen. Polarisatie in de discussie over wat goed onderwijs zou zijn, zet al snel de vrijheid van onderwijs onder druk.
Verkenning in voorbereiding
In deze verkenning uit eigen beweging buigt de raad zich over de volgende vragen: In hoeverre is er sprake van een zorgelijke toename van polarisatie in en rondom het onderwijs? Welke gevolgen heeft dat voor de onderwijskwaliteit, de vrijheid van onderwijs en de kwaliteit van de democratische samenleving? Wat is nodig om de zorg voor goed onderwijs op minder polariserende manier handen en voeten te geven? Wie zijn daarbij aan zet of nemen het initiatief? Wat is de taak en verantwoordelijkheid van de overheid daarbij?
Deze verkenning verschijnt naar verwachting in de tweede helft van 2026.