Armoede en onderwijs

In Nederland groeien ongeveer 115.000 minderjarigen op in armoede, waarvan een deel onderwijs volgt in het vo en mbo. Zij lopen in het onderwijs tegen materiële en andere belemmeringen aan. Hiervoor is minder (beleids)aandacht dan voor kinderarmoede in het primair onderwijs. Op verzoek van de Tweede Kamer adviseert de raad over wat er nodig is om te zorgen dat jongeren die opgroeien in armoede volwaardig kunnen deelnemen aan vo en mbo.

Garandeer kosteloze toegang tot aan startkwalificatie

Schoolkosten in het vo en vooral het mbo zijn hoog. Denk aan laptop, kleding voor bepaalde vakken of opleidingen, excursies of de vrijwillige ouderbijdrage. Dit leidt er toe dat delen van het onderwijs niet of minder toegankelijk zijn voor leerlingen en studenten uit gezinnen met weinig financiële middelen. De raad beveelt schoolbesturen en schoolleiders aan om te zorgen dat de vrijwillige ouderbijdrage gelimiteerd en daadwerkelijk vrijwillig is, wat nu lang niet altijd het geval is. 

In het mbo hebben jongeren, door een verschil in wetgeving, te maken met hogere kosten voor boeken en materialen dan jongeren in het vo. De raad beveelt de rijksoverheid aan om de wetgeving aan te passen, zodat dit verschil wordt opgeheven. De raad benadrukt dat iedereen die leer- of kwalificatieplichtig is, in Nederland kosteloos onderwijs moet kunnen volgen, ongeacht de route naar een diploma.

Bewaak kwaliteit van aanbod en ondersteun jongeren in armoede

Er zijn niet alleen financiële obstakels die jongeren die opgroeien in armoede belemmeren in hun schoolloopbaan. Ook de kwaliteit van het onderwijsaanbod staat onder druk. Deze jongeren krijgen gemiddeld genomen minder vaak onderwijs van een bevoegde docent. Dat komt doordat het lerarentekort hun scholen harder treft. De raad herhaalt de eerdere oproep aan schoolbesturen om samen te zorgen voor een eerlijke verdeling van leraren. 

Armoede is voor veel docenten lastig te signaleren. Daardoor wordt de behoefte aan onderwijs- en andere ondersteuning van jongeren in armoede lang niet altijd herkend. Dit vraagt van docenten en schoolleiders om als team bewustzijn en handelingsrepertoire te ontwikkelen voor het omgaan met jongeren die opgroeien in armoede.

In Nederland zijn gemeenten verantwoordelijk voor armoedebeleid op lokaal niveau, maar hoe zij hieraan invulling geven varieert sterk. De Onderwijsraad roept gemeenten op om hun verantwoordelijkheid op te pakken. Zij kunnen het vo en mbo structureler betrekken bij lokaal onderwijsbeleid en lokale overleggen. Gemeenten kunnen scholen ook meer ontzorgen, zodat scholen en docenten zich kunnen richten op het geven van goed en toegankelijk onderwijs.